GORGOROM NEREDEDİR?

            Karaca (2006: 231), Gorgorom antik kentinin Yenişar’da (Mındıras'ta) olduğunu ileri sürmüştür. Acaba bu doğru mudur?

            Gorgorom ile ses benzerliği olan başka bir yer ismi daha vardır ki, o da Gurgurum’dur. ‘Gurgurum’,  Türkçe olmayan, ‘kireç, kireçli kaya ya da toprak’ anlamına gelen eski bir sözcük olup (Erdoğru, 2006: 77) bugün Beyşehir - Seydişehir karayolunun 10. km’sinde bulunan ve Beyşehir’e bağlı olan Gökçimen kasabasının eski adıdır. Gurgurum, geçmişte, yalnızca Gurgurum köyünün değil, aynı zamanda merkezi bu köy olan daha geniş bir alanın, Selçuklular zamanında bir ilin, Osmanlılar zamanında da Beyşehir sancağına bağlı bir nahiyenin adıydı.

İ. Hakkı Konyalı, Âbideleri ve Kitâbeleriyle Beyşehir Tarihi adlı kitabında, Alman haritacı Kiepert’in haritasında¹ Seydişehir yolu üzerinde Gurgurum adlı bir köyün yer aldığını, köyün eski adının da Gorgorom olarak haritada belirtildiğini söylemektedir. Yine onun aktardığına göre, Prof. W. M. Ramsay’ın Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası’nda bu ad Gorgorome şeklinde yazılmış ve yerinin Sterrett adlı bir bilgin tarafından saptandığı açıklanmıştır (Konyalı, 1991: 171-172).

            Peki, Sterrett Gorgorom’u nasıl bulmuş, bu ad Kiepert’in haritasında ve Ramsay’ın kitabında nasıl yer almış, şimdi ona bakalım:

            Prof. A. S. Hall’ın 1971’de yayınlanan “The Gorgoromeis” adlı makalesinde belittiği üzere, Batı Toroslar Göller Bölgesi’ndeki Suğla Gölü’nün kuzeydoğusunda uzanan Ortakaraviran köyünde, göle yakın alçak bir arazide, J. R. S. Sterrett tarafından 1885’de o zamana kadar bilinmeyen bir topluluğa ait olan Gorgoromeis adının geçtiği bir yazıt bulunmuştur. Köylülerin Ak Kilise’den (Akkise) getirildiğini söyledikleri cami önünde bulunan yivli kolondaki bu yazıtta (Şekil 1), muhtemelen yerel bir askeri birliğin komutanı olan “Gaius Iulius Rufus’un Roma ordusunda hizmet ettiği, Augustus Tapınağı’nın hayat boyu görevlisi olduğu, Gorgoromeis halkı ve meclisi tarafından ödüllendirildiği” ifade edilmektedir (Hall, 1971: 127-128; Bildirici, 2009: 313).

Şekil 1: Gorgoromeis adının geçtiği yazıt (Hall, 1971: 125)

  

            Ortakaraviran halkı, köyün mezarlık ve camilerindeki bütün eski taşların Ak Kilise’den getirildiğini Sterrett’e söylemişlerdir. Bu durum onu Kilise Kale’nin (Akkise) eski Gorgorom kenti olduğuna inanmaya sevk etmiştir. Ne var ki, daha sonra Alman haritacı Kiepert, Beyşehir’in güneyindeki Gurgurum köyünün adının Gorgorom’un farklı bir söylenişinden başka bir şey olmayabileceğini söyleyerek Sterrett’in kafasını karıştırmıştır. Bu yüzden,  Sterrett, akla yatkın olan ve daha sonra ek delillerin doğru olduğunu kanıtladığı ilk ulaştığı sonucu bir yana bırakarak, Kiepert’in fikrine teslim olmuş ve Gorgorom’un, kendi gözlemlerine göre de birkaç Roma mil taşından başka kalıntının olmadığı Gulgurum’da ya da onun yakınında, muhtemelen Asar Dağı’nda olduğunu kabul etmiştir (Hall, 1971: 128-129).

            Bu hata, Gorgorom’u Gulgurum’da gösteren gerek Kiepert’in haritasını¹ gerekse Sterrett’in yazısına eşlik eden haritayı² kaynak olarak kabul eden daha sonraki yazarlar tarafından sürdürülmüştür. W. M. Ramsay da The Historical Geography of Asia Minor’da aynı hatayı yapmıştır.

            Gorgorom ya da Gorgoromeis aslında çok da önemli olmayan bir Roma kentidir (Şekil 2). Homonadların ortadan kaldırılmasından yaklaşık on yıl sonra, MS 6 yılında Pisidia ve

Şekil 2: Homonadlar ve komşularını gösteren harita (Hall, 1971: 127)

(Gorgoromeis ve Akkise kırmızı yuvarlak içine alınmıştır)

Isauria bölgelerinde yeni isyanlar patlak vermiştir.  Romalılar bu isyanları da bastırarak bölgede huzuru sağlamışlardır. Gorgoromeis, Pedaieis, Psekaleis ve Sedaseis adlarında daha küçük kabile gruplarının ortaya çıkması böyle bir barış ortamında olmuştur (Kaya, 2011: 142). Gorgoromeis’in Homonadları oluşturan topluluklardan biri olma olasılığı yüksektir. Bir “demos”a (halk meclisi) sahip olması onun Roma Dönemi’nde tüzel kişiliği olduğunu gösterir, ancak birkaç yüzyılı kapsayan doğrudan bir yönetiminin olduğunu kabul etmek zordur. Mistea (Beyşehir), Amblada ve Vasada’dan gelip Palaia İsaura’ya giden Via Sebaste’nin (İmparator yolu da denilen Roma yolu) Gorgoromeis topraklarından geçen kısmını korumak üzere Romalılar zamanında buraya atlı ve yaya askeri birlikler yerleştirilmiştir.

            Gorgoromeis ya da Gorgorom’un bulunduğu Akkise bugün bir belde olup Konya’nın Ahırlı ilçesine bağlıdır.

                İ. Hakkı Konyalı, Âbideleri ve Kitâbeleriyle Beyşehir Tarihi adlı eserini, basılması için 1967 yılında Beyşehir Belediyesine teslim etmiştir. Gorgorom ile ilgili olarak verdiği bilgiler o yıllarda doğru bilinen bilgilerdi. Zira Prof. A. S. Hall’ın konuyla ilgili olarak yeni delil ve yeni görüşler öne sürdüğü makalesi daha sonra, 1971’de yayınlanmıştır. Kitap ise 1991’de basılmıştır. Ama yine de kitabı baskıya hazırlayanlar daha dikkatli olup gerekli düzeltmeleri yapabilirlerdi.

1. H. Kiepert, Kleinasien 1:400,000 (1902-1906), Konya sheet.

2. Sterrett, Wolfe Expedition, Endpapers, “Routes made in August and September 1885 by Dr. J. R. S. Sterrett in ancient Isauria constructed from his observations and measurements by Henry Kiepert, Berlin 1886, Scale 1: 300,000.”

Mehmet Demirtaş

Ankara, Eylül 2014

KAYNAKLAR

Bildirici, Mehmet. Tarihi Su Yapıları- Konya, Karaman, Niğde, Aksaray, Yalvaç, Side, Mut, Silifke. Ankara: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, 2009.

Hall, A. S. “The Gorgoromeis”. Anatolian Studies 21 (1971), 125-166.

Konyalı, İ. Hakkı. Âbideleri ve Kitâbeleriyle Beyşehir Tarihi. Erzurum: A. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 1991.

Karaca, Veli. Belgelerle Yenişar. Isparta: Kardelen Sanat Yayınları, 2006.

Erdoğru, Mehmet Akif.  Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2006.

Kaya, Mehmet Ali. Anadolu’da Galatlar ve Galatya Tarihi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2011.